نیما یوشیج

نیما یوشیج
معلومات شخصیت
پیدائش	12 نومبر 1895  یوش، مازندران
وفات	4 جنوری 1960 (65 سال)  شمیران
وجہ وفات	نمونیا
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	دولت علیہ ایران (1896–1925) شاہی ایرانی ریاست (1925–1960)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر،  معلم،  مصنف،  ادبی نقاد
پیشہ ورانہ زبان	فارسی
باب ادب

علی اسفند یاری المعروف نیما یوشیج (11 نومبر 1897ء – 3 جنوری 1960ء) ایرانی معاصر فارسی شاعر تھے۔ وہ اپنی شاعری کے سبب مشہور ہیں جسے "شعر نو" اور "شعر نیمائی" کہا جاتا ہے۔ انہیں جدید فارسی شاعری کا موجد کہا جاتا ہے۔

پیدائش

ایران میں صوبہ مازندران کے شہرستان نور کے ایک دور افتادہ دیہات یوش میں پیدا ہوئے۔ ان کے والد ابراہیم نوری اعظام السطنہ جرات مند آزادی خواہوں میں شمار ہوتے تھے۔

تعلیم

نیما کا بچپن آرام و آسائش میں بسر ہوا۔ ابتدائی تعلیم اپنے وطن میں حاصل کی۔ بارہ سال کی عمر میں تہران آئے۔ "حیات جاوید" اور "سَنت لوئی" نام کے اسکولوں میں پڑھا۔ فارسی کے علاوہ فرانسیسی اور عربی سیکھی۔ ان کے اساتذہ میں نظام وفاء کا نام اہمیت رکھتا ہے جو ادب کے استاد اور شاعری میں نیما کے مشوق و راہنما تھے۔ علامہ محمد صالح حائری مازندرانی سے فلسفہ، منطق اور فقہ کی تعلیم بھی حاصل کی۔ نیما کے بقول ان پر فارسی کے مشہور شعرا نظامی گنجوی اور حافظ شیرازی کے علاوہ رومی اور یورپ کے بعض شعرا و ادبا نے گہرا اثر چھوڑا ہے۔

شاعری

1916ء سے 1921ء کے عرصے میں وہ فارسی شاعری کے افق پر نمودار ہوئے ہیں۔ ابتدا میں قدیم طرز پر شعر کہتے ہیں، لیکن یورپ اور خاص طور پر فرانسیسی ادب سے واقفیت نے ان پر آگہی اور فکر و بینش کے نئے دروازے کھول دیے۔ وہ اپنے کلام سے فارسی شاعری کو نئی سمتوں اور جدید افکار و خیالات سے حقیقی طور پر روشناس کراتے ہیں۔ موضوع شعر اور شعر کی ظاہری شکل و صورت کے سلسلے میں نئے تجربے کرتے ہیں۔ 1923ء میں نیما اپنی جدید نظم "افسانہ" شائع کرتے ہیں جو فرانس کے رومانٹک شعرا کے اسلوب پر مبنی تھی۔ یہ ایران میں طرز بیان اور فنی ادراک میں ایک انقلاب کی نشان دہی کرتی ہے۔ مکالمے کی صورت میں یہ نظم پر شور عاشقانہ خیالات پر مشتمل اور حقیقت پسندانہ آہنگ میں کہی گئی ہے۔ اس کی خوبصورت، چست اور نئی تراکیب، پرکشش اسلوب، فکر وخیال کی سادگی، تعبیرات کی زیبائی اور مکمل طور پر مناسب وزن نے نیما کو جدید فارسی شاعری میں سب سے بلند مقام پر فائز کر دیا۔ اس نے بعد نیما نے فارسی شاعری کے قواعد و ضوابط میں ترمیم کی۔ اس ضمن میں انہوں نے دو بنیادی تجربے کیے۔ شعر کی فرسودہ اور محدود شکل و صورت میں تبدیلی کو جائز قرار دیا اور دوسرا یہ کہ شاعری کو مصنوعی قافیے کی قید و بند سے آزاد کرایا، لیکن شاعری کا جدید محل قدیم بنیادوں ہی پر تعمیر کرنے کی وکالت کی۔ نیما کے طریق کار کی مخالفت بھی ہوئی اور اس کے جواب میں نیما کی تحریروں نے ان کے اسلوب شاعری کی نہ صرف وضاحت کی بلکہ جدید فارسی شاعری کے قواعد و ضوابط بھی مرتب کر دیے اور اسے مستحکم بنیادوں پر قائم کر دیا۔ نیما اور ان کی شاعری پر ایران میں بہت سی کتابیں شائع ہو چکی ہیں۔ اسی طرح ان کے کلام کے متعدد انتخابات بھی منظر عام پر آچکے ہیں۔

تصانیف

ان کی زندگی میں شائع ہونے والی کتب

• قصه‌ی رنگ پریده. تهران: مطبعهٔ سعادت. ۱۳۰۰.
• افسانه. تهران. ۱۳۰۱.
• حکایت و خانواده‌ی سرباز. تهران: خیام. ۱۳۰۵
• مرقد آقا. تهران: کلالهٔ خاور. ۱۳۰۹
• ای شب. تهران. ۱۳۱۰.
• شکسپیر، ویلیام (۱۳۱۹). اتللو. ترجمهٔ عبدالحسین نوشین. برگردان اشعار از نیما یوشیج. تهران: امیرکبیر.
• دو نامه. تهران. ۱۳۲۹.
• مجموعهٔ اشعار نیما یوشیج: زندگانی و اشعار او. به کوشش ابوالقاسم جنتی عطایی. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۴.
• مرغ آمین. تهران. ۱۳۳۵.
• ارزش احساسات. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۵.
• مانلی و خانه‌ی سریویلی. تهران: صفی علیشاه. ۱۳۳۶.

وفات کے بعد شائع ہونے والی کتب

• برگزیده اشعار نیما یوشیج. به انتخاب سیروس طاهباز. تهران. ۱۳۴۲.
• ماخ اولا. تبریز: شمس. ۱۳۴۴.
• شعر من. تهران: جوانه. ۱۳۴۵.
• شهر شب و شهر صبح. تهران: مروارید. ۱۳۴۶.
• ناقوس. تهران: مروارید. ۱۳۴۶.

تعریف و تبصره و یادداشت‌های دیگر. تهران: *امیرکبیر. ۱۳۴۸.

• قلم‌انداز. تهران: دنیا. ۱۳۴۹.
• آهو و پرنده‌ها. به کوشش شراگیم یوشیج. نقاشی از بهمن دادخواه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. ۱۳۴۹.
• نامه‌های نیما به همسرش عالیه. تهران: آگاه. ۱۳۵۰.
• دنیا خانه‌ی من است. تهران: کتاب زمان. ۱۳۵۰.
• کندوهای شکسته. تهران: نیل. ۱۳۵۰.
• فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ. تهران: جوانه. ۱۳۵۰.
• توکایی در قفس. نقاشی از بهمن دادخواه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. ۱۳۵۰.
• آب در خوابگه مورچگان. تهران: امیرکبیر. ۱۳۵۱.[۲۵]
• کشتی و توفان. تهران: امیرکبیر. ۱۳۵۱.
• حرف‌های همسایه‌ها. تهران: دنیا. ۱۳۵۱.
• ستاره‌ای در زمین. تهران: توس. ۱۳۵۴.
• بچه‌ها بهار: ترانه‌های کودکان. شعر نیما و م. آزاد. تهران: ابتکار. ۱۳۶۳.
• نامه‌های نیما یوشیج. به کوشش سیروس طاهباز؛ با نظارت شراگیم یوشیج. تهران: آبی. ۱۳۶۳.
• مجموعهٔ آثار نیما یوشیج دفتر اول شعر. به کوشش سیروس طاهباز؛ با نظارت شراگیم یوشیج. تهران: نشر ناشر. ۱۳۶۴.
• برگزیده آثار نیما یوشیج (شعر). انتخاب، *نسخه‌برداری و تدوین سیروس طاهباز؛ با نظارت شراگیم یوشیج. تهران: بزرگمهر. ۱۳۶۸. شابک ۹۶۴-۵۷۳۰-۳۱-۷
• برگزیده آثار نیما یوشیج (نثر). انتخاب، *نسخه‌برداری و تدوین سیروس طاهباز؛ با نظارت شراگیم یوشیج. تهران: بزرگمهر. ۱۳۶۹
• نامه‌ها: از مجموعه آثار نیما یوشیج. گردآوری، *نسخه‌برداری و تدوین سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه. ۱۳۶۸.

دنیای شجاع نو. به کوشش سیروس نیرو. تهران: فرخ‌نگار. ۱۳۸۲. شابک ۹۶۴-۹۴۰۰۶-۷-۲

• یادداشت‌های روزانه. به کوشش شراگیم یوشیج. تهران: مروارید. ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۸۳۸-۹۲-۳.
• صد سالِ دگر: دفتری از اشعار منتشرنشدهٔ نیما یوشیج. به تصحیح سعید رضوانی؛ مهدی علیائی مقدم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ۱۳۹۶. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۹۴-۱.
• دفترهای نیما: مجموعه آثار منثور نیما. تهران: رشدیه. ۱۳۹۶. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۱۶۸۵-۸-۳.
• نوای کاروان: دفتر دوم از اشعار منتشرنشدهٔ نیما *یوشیج. به تصحیح سعید رضوانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ۱۳۹۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۷۳۵-۲۹-۸.
• دفترهای نیما: مجموعه اشعار نیما «الف». به کوشش، تصحیح و تطبیق شراگیم یوشیج. تهران: رشدیه. ۱۳۹۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۶۶۰۴-۶-۹
• دفترهای نیما: مجموعه یادداشت‌های روزانه نیما یوشیج. به کوشش، تصحیح و تطبیق شراگیم یوشیج. تهران: رشدیه. ۱۳۹۹. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۹۵-۷۴۶-۲-۱

وفات

صوبہ تہران کے شہر شمیران میں 4 جنوری 1960ء کو نمونیا کے سبب انتقال ہوا اور آبائی گاؤں یُوش میں تدفین ہوئی۔