ایران عراق جنگ میں آرمینی

آزاد دائرۃ المعارف، ویکیپیڈیا سے
تہران میں ایران عراق جنگ کے آرمینیائی شہداء کا مقبرہ

ایران-عراق جنگ میں آرمینیائی سے مراد ایران عراق جنگ میں ایرانی آرمینیائیوں کی شرکت ہے۔

تاریخ[ترمیم]

تہران میں ایران عراق جنگ کے آرمینیائی شہداء کا مقبرہ

ملک کی نسلی مذہبی اقلیتوں کے نوجوان بھی مسلمانوں کے شانہ بشانہ اگلے مورچوں پر لڑے اور یا تو شہید ہوئے یا قیدی بنا لیے گئے۔

مختلف مذاہب اور مکاتب میں مارے جانے کو وطن اور مذہب کے لیے بڑا درجہ حاصل ہے اور عیسائیت میں جو شخص عیسائی عقائد کے دفاع میں مرے اسے شہید کہا جاتا ہے۔ شہید کے لیے لاطینی لفظ Martyr ہے، جس کا یونانی سے آرمینیائی میں ترجمہ Martiros کے طور پر کیا گیا ہے اور ماضی میں بیٹوں کے نام کے لیے استعمال ہوتا رہا ہے۔ آج بھی آرمینیائی باشندوں میں "مارٹیروس" کا نام اور کنیت "مارتیروسیان" عام ہے۔

آرمینیائی زبان میں لفظ شہید کا ایک اور مترادف لفظ Nahatak ہے، جو دو حصوں پر مشتمل ہے (Nah) - (Nakh) کے معنی پہلے اور پہلے اور (Tak) کے معنی دو اور ایک ہیں اور یہ کنکشن A سے جڑا ہوا ہے۔ لہٰذا، نحطق کا لفظی معنی ہے موہرا۔

آرمینیائی ثقافتوں میں اس لفظ کے دوسرے معنی ہیں: صف اول کا سپاہی ، ہیرو ، بہادر اور نڈر اور مذہبی لحاظ سے اس کا مطلب شہید اور گواہ ہے اور وہ وہ ہے جو مذہب اور ایمان کے دفاع کے لیے قربان ہو، ایک آدرش کے لیے اپنی جان قربان کر دیتا ہے۔

«نبرد برای دین و میهن از دیرباز جزئی از زندگی ارمنیان بوده‌است.»

تہران میں آرمینیائی قبرستان میں ایک خصوصی حصہ ایران عراق جنگ کے شہداء کے لیے وقف ہے۔ نومبر 2009 کے وسط میں، تہران کی آرمینیائی خلافت اور شہداء اور سابق فوجیوں کے امور کی فاؤنڈیشن کے تعاون سے اس جگہ پر ایک یادگار تعمیر کی گئی۔

ایران عراق جنگ میں آرمینیائیوں کی شرکت صرف سابق فوجیوں اور آرمینی جوانوں کی خود قربانیوں تک محدود نہیں تھی۔ آرمینیائیوں کے تقریباً تمام طبقات نے تہران ، تبریز اور اصفہان کے مراکز میں خلافت کونسلوں کی کال کا خیر مقدم کیا اور فرنٹ لائنوں کی کارروائیوں کی حمایت کے لیے ضمیر کی پکار پر لبیک کہا۔ آرمینیائی نوعمروں اور اسکول کے خندقوں میں نوجوان لوگوں کے ساتھ ساتھ بہت سے مختلف خاندانوں اور انجمنوں اور صنعت کے مالکان، سبھی نے جنگی محاذوں کے لیے نقد اور غیر نقد عطیات جمع کرنے میں حصہ لیا۔

تہران اور شمالی ایران میں آرمینیائی کمیونٹی کے اس وقت کے خلیفہ آرچ بشپ اردک مانوگیان کی سربراہی میں تہران کی آرمینیائی خلافت کی کونسل نے عوامی عطیات کو راغب کرنے اور وسائل کے ضیاع کو روکنے کے لیے معاملات کو منظم کرنے کے لیے چوبیس گھنٹے کام کیا۔ اصفہان کے مرکز میں، آرچ بشپ " کوریون پاپیان "، موجودہ خلیفہ اور اصفہان اور جنوبی ایران کی آرمینیائی خلافت کے سربراہ اور تبریز کے مرکز میں، اعلیٰ پادری، " بگرات میلکونیان "، جو اس وقت کے نائب خلیفہ تھے۔ آذربائیجان کے آرمینیائیوں نے عطیات جمع کرنے میں موثر اقدامات کیے۔ جنگ جاری رہنے کے بعد، تہران کی آرمینیائی خلافت کی کونسل نے ، ایک خصوصی ہیڈکوارٹر کی تشکیل کے ساتھ، آرمینی کاریگروں کے گروپوں کو جنگی علاقوں میں منظم اور بھیجنا شروع کیا۔ خلافت تہران سے نو گروہ، اراک سے کئی گروہ اور اصفہان اور تبریز کی خلافت سے کئی دوسرے گروہ جنگی علاقوں میں بھیجے گئے۔

اگلی صفوں کے پیچھے تعینات، ان گروہوں نے جنگی مشینوں کی مرمت کی اور سڑکیں بنائیں، کولڈ سٹوریجز، فیلڈ ہسپتال اور اس طرح کے دیگر کام کیے، ہر گروپ علاقے میں تقریباً ایک سے دو ماہ تک کام کرتا رہا۔ 1983 سے 1988 تک آرمینیائی دستکار گروپوں کی روانگی جاری رہی۔ [1][2]

آرمینیائی شہداء کی یادداشتیں اور سوانح حیات[ترمیم]

مسلط کردہ جنگ کے محاذوں پر آرمینیائی امداد دینے کی تقریب

"تھڈیوس" اور "ہاسمک" کا دوسرا بچہ البرت اللہ دادیان 1345 کے موسم بہار میں تہران میں پیدا ہوا۔ اس نے اپنی ابتدائی تعلیم ارارات اور نیری کے آرمینیائی اسکولوں میں مکمل کی۔ "ہولی میری" ایجوکیشنل کمپلیکس (مریم انسٹی ٹیوٹ) میں ثانوی تعلیم مکمل کرنے کے بعد وہ تکنیکی اور پیشہ ورانہ شعبے میں زیر تعلیم ہیں۔ وہ ارارات فٹ بال کلب (تہران) کی ٹیم کا رکن بھی تھا۔ سروس کی عمر کو پہنچنے کے بعد، اس نے فوری طور پر خود کو بھرتی کے نظام کے مرکز سے متعارف کرایا اور عجب شر میں تربیتی کورس مکمل کیا۔ اس کے بعد انھیں کمانڈو کورس پاس کرنے کے لیے کاراج منتقل کر دیا گیا۔ ایڈون شامیرین، ایک اور آرمینیائی جو مر گیا، کمانڈو دور میں اس کے ساتھ تھا۔ اس دوران اس نے دو چھٹیاں اپنے خاندان سے ملنے کے لیے لیں۔ مدت کے اختتام پر اسے سمر کے محاذ پر بھیج دیا گیا۔ آخر کار، چھ ماہ کی خدمت کے بعد، رینجر (البرٹ اے دادیان) سومار جنگی علاقے میں بعثی دشمن کے گولے سے مارے گئے۔

گلبرٹ ملکم ابکاریان ، خاندان کا اکلوتا لڑکا، 1339 میں آبادان میں پیدا ہوا۔ انھوں نے ابتدائی اور ثانوی تعلیم اپنے آبائی شہر میں مکمل کی۔ اس کے بعد، اس نے ملٹری سروس ڈیپارٹمنٹ میں اپنا تعارف کرایا اور اسی سال مئی میں اسے ملٹری سروس میں بھیج دیا گیا۔ وہ جنگ کے پہلے مہینے میں براہ راست جھڑپوں میں شہید ہوئے۔ گلبرٹ ابکاریان آٹھ سالہ جنگ کے دوران اسلامی جمہوریہ ایران کے آرمینیائی فوجی شہداء کے پہلے گروپ میں شامل ہیں۔ گلبرٹ کے جسد خاکی کو تہران منتقل کرنے اور سینکڑوں عیسائی اور مسلمان ہم وطنوں کے درمیان ایک خصوصی مذہبی تقریب انجام دینے کے بعد تہران میں آرمینیائی شہداء کے قبرستان میں ہمیشہ کے لیے دفن کر دیا گیا۔

فوجی شہداء[ترمیم]

ردیف نام محل تولد تاریخ تولد و شهادت محل شهادت
1 زوریک مرادیان مسیحی تهران 1359–1339 پیران شهر
2 ژیلبرت ملکم آبکاریان آبادان 1359–1339 سر پل ذهاب
3 صارمی یانیکیان ؟ 1359–1339 جبههٔ جنوب
4 پایلاک آوِدیان فریدن 1359–1338 دزفول
5 رازمیک داوتیان فریدن 1360–1339 آبادان
6 رازمیک هونانیان فریدنی فریدن 1359–1340 سر پل ذهاب
7 وازگن آوانسیان فریدن 1361–1338 داروین منطقه عملیاتی والفجر
8 رافیک رشید زاده ارومیه 1361–1337 شوش (جبههٔ عملیاتی جنوب)
9 سوِرن خانلریان تهران 1361–1338 خونین‌شہر – محور اهواز
10 واهان الله وردی تهران 1362–1340 پیرانشهر (مهران)
11 ادیک نِرسِسیان تهران 1362–1339 قصر شیرین
12 واهیک باغداسایریان تهران 1362–1340 دارخوین
13 وازگن آدامیان آغاجاری 1364–1343 حاج عمران
14 ژوزف شاهینیان تهران 1364–1341 حسینیه اهواز
15 وارطان آقاخانیان تهران 1364–1341 جزیره مجنون
16 هنریک یوسفی (هوسپیان) تهران 1364–1345 هورالهویزه – کیان دشت
17 رِیموند شاهنظریان تهران 1365–1342 مهران
18 رایموند باغداساریان تهران 1365–1342 تمرچین
19 ورژ باغومیان اصفهان 1365–1344 پاوه
20 یوریک سرداریان اراک 1365–1343 حاج عمران
21 مگردیچ طوماسیان مسجد سلیمان 1365–1342 سومار
22 گارنیک بوغوسیان تهران 1365–1342 حاج عمران
23 ویگن کاراپتیان الیگودرز 1366–1344 شرهانی
24 ادوین شامیریان[3] تهران 1366–1346 میمک
25 گاگیک طومانیانس تهران 1366–1340 مریوان
26 آلبرت الله دادی تهران 1366–1345 سومار
27 آوانِس بارسقیان ارومیه 1366–1345 سردشت
28 رازمیک خاچاطوریان تهران 1366–1343 سومار
29 نوریک باباخانیانس تهران 1367–1344 شرهانی
30 هراند آوانسیان سنگبارانی تهران 1367–1343 ابوغریب- جبهه عین خوش
31 هراچ طوروسیان تهران 1367–1348 سومار
32 وِهاندز رشیدپور بابرودی ارومیه 1367–1343 فکه
33 واهیک یِسائیان تهران 1367–1345 سرپل ذهاب
34 ژرژ کشیش هاروطون تهران 1367–1341 گیلان غرب
35 هنریک هاروطونیان اراک 1361–1348 صالح آباد ایلام
36 هراچ هامبارسومیانس تبریز 1367–1340 پیرانشهر
37 آرمن آوِدیسیان اصفهان 1369–1338 قصر شیرین
38 ژوزف هرمز نازلو ارومیه 1370–1348 میشداغ
39 آلفرد گبری تهران 1370–1350 نفت شهر
40 نوریک دانیِلیان تهران 1364–1342 تهران (اثرات ترکش در بدن)
41 وارطان آبراهامیان تهران 1358–1339 کردستان
42 واهیک تِر ماه سلطانی تهران 1392-؟ تهران (جانباز شیمیایی لشکر 21 حمزه دهلران)
43 روبرت آودیسیان تهران 1392–1345 تهران (اثرات ترکش در بدن- عملیات والفجر هشت)
44 امیل آزویان تبریز 1361–1330 منطقه چنانه

ایران عراق جنگ میں شہید فوجیوں کے نام: [4][5][6]

شہری شہداء[ترمیم]

ایران عراق جنگ میں شہری شہیدوں کے نام: [7][8]

ردیف نام تاریخ تولد و شهادت محل شهادت
1 بابکن خاچاطوریان (مهندس نفت) 1359–1301 آبادان
2 گالوست بابومیان 1359–1311 اهواز
3 گارنیک تِر پلوسیان 1360–1341 میاندوآب
4 هایگاک موسسیان 1360–1306 تهران
5 آلن آبکار شاه نظر 1361–1347 تهران
6 ادموند موسِسیان 1361–1340 تهران
7 ادیک مانوئلیان 1361–1333 تهران
8 آناهید میناسیان 1361–1330 چنانه
9 کایتزاک داوتیان 1362–1318 جاده خوی
10 سردار هُوْهانسیان 1363–1301 تهران
11 ویلیام آورند 1365–1337 تهران
12 ژانت بوداغیان 1365–1338 تبریز
13 روبیک مانوک هاروطونیان 1365–1329 تبریز
14 یرواندیک مانوک هاروطونیان 1365–1364 تبریز
15 ماطِوُس پانوسیان 1365–1325 تبریز
16 زویا مانوک هاروطونیان 1365–1325 تبریز
17 آنی پانوسیان 1365–1356 تبریز
18 آدرینه پانوسیان 1365–1363 تبریز
19 ساکو مجلومیان 1365–1363 ارومیه
20 هایراپت مگردیچیان 1365–1298 تبریز
21 طاطاوس ملک صیادیان 1365–1284 تبریز
22 آرمن تِر آوانِسیان 1366–1328 تهران
23 همایاک محمودیان 1366–1329 تهران
24 وازگن غریبیان ساکی 1366–1335 تهران
25 سروژ وسکانیان 1360–1317 تهران
26 ژیلبرت وسکانیان 1360–1352 تهران

لاپتہ فوجی[ترمیم]

ایران عراق جنگ میں لاپتہ ہونے والے فوجیوں کے نام: [9][10]

قطار نام گمشدہ تاریخ غائب جگہ
1 ہراچ ہاکوپیان 1366–1344 قصر شیریں - 1399 میں ان کی لاشیں دریافت ہوئیں اور انھیں آرمینیائی مزار میں دفن کیا گیا۔
2 ہنرک ٹیر آوانسیئن 1366–1344 باباہادی ہائٹس
3 اوہان یاریجانیان 1367–1344 مہران
4 ہراندھاکوپیان میلگارڈی 1367–1347 شرهانی

آزادگان[ترمیم]

ایران عراق جنگ میں آزاد ہونے والوں کے نام: [11][12]

ردیف نام تاریخ اسارت محل اسارت
1 ادوارد تِر مادو 1359 سر پل ذهاب
2 آندرانیک نظریان 1365 مهران
3 اُوهانس عزیزیان 1367 نهرعنبر
4 آلبرت قهرمانیانس 1367 سومار
5 آلبرت استپانیان 1367 فکه
6 وازریک قدیمی 1367 مهران
7 آرمان بندری 1367 مهران
8 سرکیس داوتیانس 1367 کوشک (طلائیه)
9 مائیس کشیشیان 1367 موسیان
10 ورژ میناسیان 1367 نهرعنبر
11 رایموند گریگوریان 1367 زبیدات
12 هامو بارسقیان 1367 سومار
13 ژرژیک نظری 1367 دهلران
14 آلکساندر گاسپاریانس 1367 زبیدات
15 سِمیک وارطانیان 1367 شرهانی
16 آرموند فولادیان 1367 نفت شہر
17 باگرات کشیش آبنوسی 1367 قصرشیرین
18 اِمیا گریگوریان 1367 سومار
19 ژوزف نظری مسیحی 1367 نفت شہر
20 ادموند مددی 1367 بعقوبه
21 سارو یعقوبیان 1367 سر پل ذهاب
22 آواک میر آواکیان 1367 تکاب
23 آیواز خداوردیان 1367 قصرشیرین
24 ساکو آندریاس کنارکی 1367 میمک
25 آلکس دِر هاروتونیان 1367 نفت شہر
26 رافیک الله وردی 1367 میمک
27 هاملت ظُهرابیان 1367 گیلانغرب
28 سورن هاکوپیان 1367 میمک – دشت هلاله
29 هامازاسپ یِسائی هاروطونیان 1367 نفت شہر
30 وازگن ولدی 1367 سومار
31 وارطان سرانیان 1367 سر پل ذهاب
32 ژیرایر آبنوسیان 1367 سر پل ذهاب
33 کارِن باباخانیانس 1367 سومار
34 فرانکو منصوری 1367 سومار
35 خاژاک آلکسانیان 1367 سومار

فوجی تجربہ کار[ترمیم]

ایران عراق جنگ میں سابق فوجیوں کے نام: [13][14]

ردیف نام تاریخ جراحت محل جراحت
1 رافیک خدابخشیان 1362 ؟
2 روبرت حق وردیان 1362 ؟
3 هراچ شیروانیان 1368 سلیمانیه
4 واروژ خدابخشیان 1366 مریوان
5 آندرانیک ایبرانوسیان 1366 نفت شہر
6 روبیک کشیشیان 1367 شرهانی
7 سارو شاهمرادیان 1367 دهلران
8 روبن الله دادی 1367 دهلران
9 یوری بابخانیان 1367 شرهانی
10 هاملت زادوریان 1367 دهلران
11 گِوُرگ گِوُرگیان 1357 زبیدات
12 نژدیک شاهوردیان 1359 مریوان
13 پطروس صادقی 1359 ؟
14 روبیک مهرابی 1359 جاده بانه به سرشت
15 ادیک آقاخانیان 1359 جنوب
16 آنوشاوان شامیریان 1359 گیلانغرب
17 ژوزف خانلریان 1360 دزفول
18 واروژ طهماسی 1360 اشنویه
19 رازمیک قاسمیان 1361 ؟
20 آلبرت آبرامیانس 1361 گیلانغرب
21 جانسون آرابو 1361 کوشک
22 مگردیچ دِر مگردیچیان 1361 سومار
23 رازمیک هاکوپیان 1361 جاده سومار به اسلام‌آباد غرب
24 واهیک پانوسیان 1362 مریوان
25 میناس گبری مسیحی 1362 خط پدافندی شلمچه
26 والوت سرکیسیان 1362 ارتفاعات پنجوین
27 رافیک پطروسیان سهرابی 1362 ؟
28 ویگن مهدیخانی 1362 پایگاه زید – شرق بصره
29 روبرت آزلباریان 1363 تپه شهید احمدوند – مریوان
30 هاسو کشیش دانیالیان 1363 تپه شهید احمدوند – مریوان
31 هایک ملکونیان 1363 چناره سنندج
32 فردیناند گریگوری حسرتیان 1363 نهرعنبر
33 آلفرد کشیشیان 1364 تنگه چزابه
34 هامیک سلیمانیان 1364 دهلران
35 نوریک محمودی 1364 پیرانشهر
36 یرواند باغومیان 1364 اشنویه
37 ملکوم راتوسی 1364 کلایش
38 ویگن آواکیمیان 1364 جزیره مجنون
39 آشوت خداوردی مسیحی 1364 غرب کشور
40 روبیک سرکیسیان نژاد 1364 سیدکان (شمال غرب کشور)
41 فرِد آوانِس 1364 ارتفاعات کله قندی
42 هِنری هاروطون کرم 1364 مریوان
43 هراند نظریان زاده 1364 میمک
44 رایموند یعقوبیان 1364 ؟
45 سپاهان سرکیسیان 1364 خسروآباد
46 ویگن غریبی 1364 منطقه عملیاتی خرمال
47 روبرت آودیسیان 1364 گیلانغرب
48 واروژ نظریان 1364 شلمچه
49 رافی انجیلیان 1364 دهلران
50 واروژ زرگریان 1364 سومار
51 رازمیک خداوردیان 1364 کردستان
52 روبیک طوروسیان 1364 ؟
53 ادوارد نظری مسیحی 1364 سومار
54 نوریک بابایی 1365 نهرعنبر
55 کرانول بارسقیان 1365 حاجی عمران
56 روبرت زرگریان 1365 سومار
57 سارو آرُغ 1365 فکه
58 آندرانیک گریگوریان 1365 مهران
59 وارطان کشیشیان 1365 تنگه چزابه
60 فردریک کدخدازاده 1365 پادگان حمید
61 آرشالوس آقابابائیان 1365 فکه
62 سارو خدابخشیان 1365 ؟
63 وارطان الیاسی 1365 سومار
64 گئورگ خانگلدیان 1365 سومار
65 رافیک بُقوزیان 1365 نفت شہر
66 آرارات طهماسیان 1365 سومار
67 گورگن غیوندیان 1365 سومار
68 زاون آبراهامیان 1365 شلمچه
69 واهیک میرزاخانیان 1365 دهلران
70 آوِدیک مالیانس 1366 مهران
71 آلفرد وارطانیان 1366 خط پدافندی شرهانی
72 ژرارد هاروطونیانس 1366 سومار
73 یوریک بدویان 1366 پنجوین
74 واهان بارسقیان 1366 ؟
75 نورایر طهماسیان 1366 ارومیه
76 وازگن مارگوسیان 1366 ؟
77 ویگن خاچیانس 1366 نهرعنبر
78 آرمناک مانوکیان 1366 حاج عمران
79 گارنیک اروجیان 1366 کوشک
80 آلِکس یوسفیان 1366 میمک
81 نوریک پانوسیان 1366 زبیدات
82 هویک عیوضیانس 1366 شرهانی
83 گارابید کمرزری 1366 مریوان
84 آلفرد یعقوبی 1366 حسینیه خوزستان
85 آرا بابومیان 1367 ابوغریب
86 رافیک شکوریان 1367 مهران
87 آرامازد وارتانیان 1367 ایلام
88 شاهین میرزایانس 1367 خوشاکو (آذربایجان غربی)
89 وازگن خاچیکیان 1367 منطقه بیات
90 واچیک گریگوریان 1367 ؟
91 روبیک آقاجانیان 1367 فکه
92 روبرت بوداغیان 1367 حاج عمران
93 آرارات شاهینیان 1367 سر پل ذهاب
94 آلبرت شیروانیان 1367 ساوان
95 آلفرد میرزاخانیان 1367 سومار
96 رافیک محمودلو 1367 سرپل ذهاب
97 وارطان زرگریان 1367 مریوان
98 آلفرد عابدی 1367 فکه
99 واهه مانوک زاده 1367 قصر شیرین
100 گریگور خدادای 1367 سومار
101 آرارات آقاخانیان 1368 سه راهی زرین آباد
102 زوریک غیوندیان 1368 سه راهی شیاکوه
103 روبیک قره پتیان 1369 نفت شہر
104 مگردیچ آراکلیان 1369 مریوان
105 والُد بزیک 1369 گیلانغرب
106 ماسیس آساطوریان 1364 حاج عمران
107 آلبرت محمود لو 1364 دیوان دره

گیلری[ترمیم]

منحصر سوالات[ترمیم]

منابع[ترمیم]

  • ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  • ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  • ۔ فهرست کتاب‌های ترجمه‌شده از ارمنی به فارسی  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  • "نقش اقلیت‌های دینی در دفاع مقدس" 
  • "اجرای مراسم مذهبی بر مزار شهدای ارامنه"۔ ۲۴ مارس ۲۰۱۶ میں اصل |archive-url= بحاجة لـ |url= (معاونت) سے آرکائیو شدہ 
  • "یادی از شهدای ارامنه" 
  • "این مسلسل به دست عراقی‌ها نمی‌افتد" 
  • "میهمانی لاله‌ها در گلزار شهدای ارامنه" 
  • "گفتگوی اختصاصی فارس با مادر شهید «روبرت آودیسیان»" 
  • "تشییع پیکر شهید روبرت آودیسیان از جانبازان ارامنه دوران دفاع مقدس"  سانچہ:پیوند مرده
  • "شهید رازمیک خاچاطوریان" 
  • "یادی از شهدای ارامنه جنگ تحمیلی"  سانچہ:پیوند مرده
  • "خاطرات یک هموطن ارمنی از اسارت در اردوگاه‌های بعثی"۔ خبر آن لاین 
  • "دفاع مقدس، «زوریک» را از یاد نخواهد برد"۔ جام جم آنلاین 
  • "حضور باتری ساز معروف در دوران دفاع مقدس از ارامنه فریدن"  سانچہ:پیوند مرده
  • "«گل مریم» در میان لاله‌های جنگ ایران و عراق" 
  • "شهدای ارامنه، غیورمردانی که در کنار رزمندگان به شهادت رسیدند" 
  • "شهدا، جانبازان و اسرای ارمنیان محله مجیدیه جنوبی" 


بیرونی روابط[ترمیم]

فوٹ نوٹ[ترمیم]

  1. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  2. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  3. "ایرنا - «ادوین شامیریان» شهادت را بر پزشکی ترجیح داد"۔ ایرنا 
  4. هاروتونیان، ادوارد. «شهیدان ارمنی جنگ تحمیلی» (54).
  5. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  6. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  7. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  8. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  9. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  10. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  11. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  12. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  13. ۔ بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)
  14. ۔ نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس  مفقود أو فارغ |title= (معاونت)